Ogromne zagrożenie dla słoni i małp. Nowe badania nie pozostawiają wątpliwości

W ciągu najbliższych trzech dekad afrykańskie małpy człekokształtne mogą napotkać trudności spowodowane wzrostem liczby ekstremalnych zjawisk klimatycznych. Jak wynika z analizy Razaka Kiribou i jego zespołu z Uniwersytetu Haramaya w Etiopii, opublikowanych w ogólnodostępnym czasopiśmie PLOS Climate, pomimo wysiłków na rzecz łagodzenia zmian klimatu, małpy te będą coraz bardziej narażone na wyzwania, takie jak pożary, fale upałów i powodzie.

Zwierzęta poważnie zagrożone przez zmiany klimatu

Analizując dane klimatyczne z 363 stanowisk w Afryce w latach 1981-2010, zespół prognozował częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk, które mogą mieć wpływ na małpy człekokształtne zamieszkujące Afrykę. Pomimo wysiłków na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych szacuje się, że goryle, szympansy i bonobo staną w obliczu częściej pojawiających się nie tylko upałów, ale też pożarów i powodzi w ciągu najbliższych 30 lat. Ekstremalne zjawiska będą się nasilać, a zwierzęta będą musiały sobie z nimi poradzić.

Prognozy klimatyczne wskazują, że 61 procent siedlisk naczelnych w Afryce będzie prawdopodobnie narażonych na wzrost temperatury o ponad 3 stopnie Celsjusza do 2050 r. Do tego nie należy zapominać o tym, że zasięg występowania małp afrykańskich zmaleje aż do 85 procent ze względu na wpływ klimatu, użytkowania gruntów i zmiany populacji. Afrykańskie małpy człekokształtne to gatunek flagowy i bardzo ważny dla innych gatunków zwierząt i roślin na tych samych obszarach geograficznych.

Wyniki badania wskazują, że w latach 2007-2016 w prawie połowie siedlisk panowały temperatury wyższe od przeciętnych, przy czym szympansy wschodnie, czyli podgatunek szympansa pospolitego, pochodzące z Republiki Środkowoafrykańskiej, Sudanu Południowego, Demokratycznej Republiki Konga, Ugandy, Rwandy, Burundi i Tanzania stanęły w obliczu najbardziej ekstremalnych upałów.

Tam, gdzie ocieplenie ogranicza się do 2 stopni Celsjusza w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej, przewiduje się, że w ciągu najbliższych trzech dekad znaczna część zwierząt – aż 84 procent – będzie borykać się z częstymi falami upałów i okazjonalnymi powodziami – 78 procent. Jeśli jednak globalna temperatura wzrośnie o 3 stopnie, oczekuje się, że liczba dotkniętych miejsc i częstotliwość zjawisk ekstremalnych będą jeszcze większe.

Słonie również narażone na ekstremalne zjawiska

Tymczasem podobne badanie na słoniach przewiduje, że starsze słonie poniosą największy ciężar skutków zmiany klimatu, zagrażając długoterminowemu przetrwaniu i tak już bezbronnego gatunku. Tych gigantów z Afryki Wschodniej czeka ponura przyszłość z powodu utraty siedlisk oraz konfliktów między ludźmi a dziką przyrodą oraz zaostrzenie tych problemów w wyniku zmian klimatu.

Z nowego badania przeprowadzonego przez Simona Nampindo z Wildlife Conservation Society i Timothy'ego Randhira z Uniwersytetu Massachusetts, opublikowanego w ogólnodostępnym czasopiśmie PLOS Sustainability and Transformation, wynika, że starsze słonie są bardziej podatne na zagrożenia, zwłaszcza w grupach wiekowych 41–50 lat, a także 51 i więcej. Mowa o podatności na choroby i inne konsekwencje wywołane np. suszą.

ciągu ostatniego stulecia populacja słoni afrykańskich drastycznie spadła, a obecnie w określonych lokalizacjach występują rozdrobnione populacje. Wielki Spis Słoni przeprowadzony w 18 afrykańskich stanach w 2016 r. wykazał znaczny, 30-procentowy spadek, przy czym Tanzania odnotowała największe straty na kontynencie. Klasyfikacja słonia afrykańskiego jako wrażliwego na Czerwonej Liście IUCN podkreśla różne stresogenne czynniki środowiskowe przyczyniające się do zmniejszania się jego liczebności.

Słonie afrykańskie odgrywają kluczową rolę ekologiczną, kształtując siedliska innych gatunków poprzez wycinkę drzew, rozsiewanie nasion i nawożenie gleby odchodami. Jednak spadek populacji słoni w Afryce utrzymuje się z powodu utraty siedlisk i konfliktów międzyludzkich, a zatem wyzwań, które według przewidywań będą się nasilać wraz ze zmianą klimatu. Naukowcy wykorzystali historyczne dane dotyczące klimatu, roślinności i populacji słoni w latach 1960-2010, aby modelować zmiany siedlisk oraz zmiany w zasobach wodnych słoni w krajobrazie Wielkiej Wirungi obejmującym Ugandę, Rwandę i Demokratyczną Republikę Konga.

Symulując wpływ różnych scenariuszy klimatycznych i polityki ochronnej na przeżycie i reprodukcję słoni w różnych grupach wiekowych, badanie wykazało, że zmiany temperatury i opadów spowodowane zmianami klimatycznymi mogą potencjalnie wytępić słonie w wieku 41-50 lat i powyżej 50 lat. Starsze słonie odgrywają kluczową rolę w przetrwaniu stad słoni, przekazując bezcenną wiedzę młodszym pokoleniom.