Przesilenie letnie to czas, gdy na półkuli północnej zaczyna się lato, a oś Ziemi wychylona jest w największym stopniu. Słońce znajduje się w zenicie nad zwrotnikiem Raka – z tego powodu na naszej szerokości geograficznej dzień jest najdłuższy w roku. Noc Kupały to słowiańskie święto związane właśnie z letnim przesileniem Słońca, obchodzone w czasie najkrótszej nocy w roku, co przypada około 21-22 czerwca. Wiążące się z Sobótką zwyczaje i obrzędy miały zapewnić świętującym zdrowie i urodzaj. Noc świętojańska to także noc łączenia się w pary oraz poszukiwań kwiatu paproci, wróżącego pomyślny los.
Noc pełna magii i miłości
– Noc Kupały to najkrótsza noc w roku pełna magii i miłości. Jest to czas, kiedy wszystko już zasiane i bujnie rośnie, a chłopcy i dziewczęta spotykają się na zabawach i korowodach, aby w płynącej energii i wibracji odnaleźć swoją drugą połówkę – mówi Monika Sierakowska, współorganizatorka Nocy Kupały na Pólku koło Supraśla. – Od zarania wieków jest to czas wolny od pracy i nasi przodkowie oraz my żyjący w rytmie z przyrodą hucznie i wesoło celebrujemy to starożytne słowiańskie Święto Miłości.
Na Podlasiu święto, które przez wieki z kalendarza próbował wymazać kościół katolicki, jest nadal żywe. Jest to też niewątpliwie atrakcja dla turystów, którzy oficjalnie z końcem roku szkolnego rozpoczynają wakacje. Obchody Nocy Kupały na kresach północno-wschodnich trwają prawie miesiąc. Z roku na rok przybywa miejscowości, które urządzają pikniki i festyny z tej okazji. Niektóre miejscowości świętują zgodnie z kalendarzem gregoriańskim, czyli w wigilię św. Jana (np. Supraśl, Korycin, Augustów), a inne zgodnie z kalendarzem juliańskim, czyli w pierwszą sobotę po 12 lipca (np. Dubicze Cerkiewne czy Hajnówka).
– Nasza Noc Kupały w tym roku będzie odbywać się od 21 do 25 czerwca. Razem będziemy świętować i celebrować magię nocy, podczas której rodzą się nowe związki hojnie obdarowane energią sił przyrody – zachęca Monika Sierakowska. – Będzie można m.in. odbyć rytuał oczyszczania w porannej rosie, uszyć sobie własnoręcznie ubranie z naturalnych tkanin, zapleść wianek, oddać się masażom, medytacji i wspólnej zabawie przy dźwiękach muzyki. Będą też tradycyjne rytuały związane z tym świętem.
Tradycyjne wianki
A jest ich całkiem sporo. Miały one zapewnić zdrowie, miłość i urodzaj. Wśród najważniejszych obrzędów były wianki. Panny, koniecznie dziewice, plotły wianki z kwiatów i magicznych ziół, wpinały w nie płonące łuczywo i w zbiorowej ceremonii ze śpiewem i tańcem puszczały je w wodę. Czekali na nie chłopcy, którzy próbowali je wyłapywać. Każdy, któremu się to udało, wracał do świętującej gromady, by zidentyfikować właścicielkę wyłowionej zdobyczy. W ten sposób dobrani młodzi mogli kojarzyć się w pary bez obrazy obyczaju, nie narażając się na złośliwe komentarze czy drwiny. Kiedyś był to także jedyny dzień, kiedy młodzi mogli dobrać się ze względu na uczucia, a nie umowę pomiędzy swoimi rodzicami. Tego dnia też nikt nie robił przytyków za przelotne flirty czy czułości bez małżeńskiego związku.
Dziś ten zwyczaj jest nadal żywy. Na Podlasiu w wielu rzekach (np. na Supraśli, Narwi) czy zalewach (np. Zalew Bachmaty, Zalew w Korycinie) młode dziewczyny najpierw plotą wianki, a potem o północy wchodzą do często jeszcze lodowatej wody w białych sukniach, z wiankami na głowie i świecami w rękach. Kiedy zanurzą się do pasa, puszczają kwiaty i czekają, aż ktoś je wyłowi. Dziś panien już nikt o dziewictwo nie pyta, a zabawa ma wyłącznie charakter symboliczny, bo i chłopcy niechętnie wyławiają wianki z lodowatej wody, ale warto obejrzeć takie widowisko, bo jest bardzo efektowne. Co więcej kończy się wspólnym biesiadowaniem, śpiewem i tańcami do białego rana.
W niektórych regionach Podlasia ludzie praktykują także kąpiele w rzekach, jeziorach lub źródłach w Noc Kupały wierząc, że woda ma oczyszczające właściwości i może przynieść zdrowie i piękno.
Kwiat paproci, ogień i wróżby
W Noc Kupały szukano także kwiatu paproci. To według przekazywanych wiadomości, wróżyło pomyślny los i szczęście. Dziś kwiatu szukają głównie harcerze, ale także na licznych podlaskich festynach organizowanych na Noc Kupały są takie konkurencje, często z nagrodami. Należy jednak uważać, bo przy poszukiwaniach bardzo gościnni miejscowi częstują swoimi nalewkami i popularnym duchem puszczy. Bardzo szybko poszukiwania mogą zakończyć się porannym bólem głowy.
Noc Kupały jest też powszechnie kojarzona z magią. Nie brakowało rozmaitych wróżb, które pomagały poznać przyszłość. Wróżono z polnych kwiatów i wody w studniach. Powszechnie wierzono też, że osoby biorące czynny udział w sobótkowych uroczystościach przez cały rok będą żyły w szczęściu i dostatku. Podczas podlaskich obchodów tego święta, nadal można sobie powróżyć, ale także porozmawiać bioenergoterapeutami, a nawet trenerami rozwoju osobistego.
Jednym z symboli Nocy Kupały jest ogień. Na dzisiejszych festynach również płoną ogniska. Nadal także można obserwować spektakularne skoki mężczyzn przez ogień. Pierwotnie ogniska palono, aby odgonić złe moce. Dym z wrzucanych do nich ziół miał rozgonić natomiast chmury przed żniwami. Dziś organizatorzy twierdzą, że ogniska nadal mają magiczną moc i zbliżają ludzi. W wielu miejscowościach organizowane są pokazy taneczne z ogniem czy zapraszane teatry ognia (np. w Korycinie).
Gdzie na Noc Kupały?
Noc Kupały obchodzona jest m.in. w Kruszynianach. To mała wioska podlaska, znana z unikalnego zespołu drewnianych meczetów. W Noc Kupały organizowane są tu tradycyjne obrzędy, takie jak skakanie przez ognisko, tańce wokół wianków i pieśni ludowe.
Natomiast w Grabarce znajduje się słynne prawosławne sanktuarium, które jest ważnym miejscem pielgrzymkowym. W Noc Kupały organizowane są tu uroczystości związane z tradycją, w tym palenie ognisk, procesje i śpiewanie pieśni religijnych. W pobliskim Mielniku organizowany jest natomiast festyn z tej okazji.
W stolicy Podlasia, Białymstoku, również odbywają się obchody Nocy Kupały. Parki, ogrody i tereny rekreacyjne w Białymstoku stają się miejscem tańców, koncertów, pokazów sztucznych ogni i innych atrakcji związanych z tradycją święta, ale nie tylko, bo wtedy tradycyjnie obchodzone są także Dni Miasta Białegostoku, którego partonem jest Jan Klemens Branicki. Możemy wtedy załapać się także na koncerty polskich i zagranicznych gwiazd.
Także małe miasteczko Krynki słynie z organizacji imprez związanych z Nocą Kupały. Na terenie lokalnych parków i rekreacyjnych miejsc można uczestniczyć w tradycyjnych tańcach, śpiewach, konkursach i innych atrakcjach.
W tym roku huczne obchody Nocy Kupały organizowane są na Pólku k. Supraśla. Można tu uczestniczyć w tańcach, koncertach, masażach, rytuałach oczyszczających czy zajęciach z jogi.
Dubicze Cerkiewne to miejsce gdzie spotyka się podczas Nocy Kupały tradycja polska, białoruska i ukraińska. Bo tacy są właśnie mieszkańcy tego regionu. Noc Kupały świętują koncertami, wspólnym biesiadowaniem, wiankami puszczanymi na wodzie i zabawą do rana. Tu można także usłyszeć piękne i nostalgiczne pieśni zarówno po polsku, ukraińsku, jak i białorusku.
Czytaj też:
Kameralna i tańsza alternatywa dla Mazur? Odkryj Pojezierze SuwalskieCzytaj też:
Nieoczywista atrakcja na Podlasiu. Sprowadził ich tu sam Jan III Sobieski